Ο Ρωσικός Ναύσταθμος στον Πόρο

Πέντε χιλιόμετρα βόρεια από την πόλη του Πόρου σώζονται τα ερείπια του Ρωσικού Ναυστάθμου. Εκεί το 1834 οικοδομήθηκαν αποθήκες και φούρνοι για να ανεφοδιάζεται ο Ρωσικός Στόλος που έπλεε στα νερά του Αιγαίου. Οι Ρώσοι διατήρησαν την ιδιοκτησία μέχρι το 1900. Από το 1989, με υπουργική απόφαση, ο Ρωσικός Ναύσταθμος χαρακτηρίστηκε ως ιστορικά διατηρητέο μνημείο, λόγω του μεγάλου αρχιτεκτονικού και ιστορικού ενδιαφέροντος.

Τον Απρίλιο του 1770 έφτασε στην Ελλάδα μοίρα του ρωσικού στόλου με αρχηγό τον Αλέξη Ορλώφ, προκειμένου να υποκινήσει τους υπόδουλους Έλληνες σε εξέγερση κατά των Τούρκων, που την εποχή εκείνη βρίσκονταν σε εμπόλεμη κατάσταση με τους Ρώσσους. Ο ρωσικός στόλος όμως ταλαιπωρήθηκε επί μήνες στο Αιγαίο σε αλλεπάλληλες επιχειρήσεις κατά του τουρκικού στόλου, στις οποίες οι Ρώσσοι έδειξαν μεγάλη νωθρότητα και αδεξιότητα.

Μετά από μια ναυμαχία με τον τουρκικό στόλο τον Οκτώβριο του 1770 στην Λήμνο, ο Ορλώφ πανικόβλητος πήρε μια φρεγάτα και έφυγε, δίνοντας διαταγή να τον ακολουθήσει όλος ο στόλος στην Ιταλία. Τότε οι Έλληνες που μετείχαν στα πληρώματα του, τον έπεισαν με χίλιες δύο παρακλήσεις να μην εγκαταλείψει τον αγώνα. Έτσι γύρισε πάλι στα Ελληνικά παράλια και έστησε το ναυαρχείο του στον Πόρο, από το οποίο διοικούσε δεκατέσσερα νησιά του Αιγαίου που είχε στην κατοχή του.

Στον Πόρο ο Ορλώφ κατασκεύασε τις ρώσσικες αποθήκες στη θέση που σήμερα είναι το Κ.Ε. ΠΟΡΟΣ. Μαζί με τις αποθήκες κατασκεύασε φούρνο, μαγειρεία και άλλα κτίρια για την υποστήριξη του στόλου του.

Αυτά τα κτίρια αγόρασε το Ελληνικό κράτος το 1834, όταν ίδρυσε εκεί τον πρώτο Ναύσταθμο του Ελληνικού κράτους. Ο Πόρος είχε καταστεί τότε "Ο ναύσταθμος της Ελληνικής Ναυτικής Δυνάμεως, ούσα εκ φύσεως εις τούτου προσδιορισμένη" και "το φυτώριο ούτως ειπείν των Ελληνικών ναυτών."

Την εποχή εκείνη, εκτός από τα Ελληνικά πλοία, προσορμίζονταν στα υπήνεμα στενά του Πόρου ο Γαλλικός, ο Αγγλικός και ο Ρωσσικός Στόλος.

Η Ναυτική Ρωσσική Υπηρεσία, μετά την πώληση στο Ελληνικό Κράτος των παλαιών αποθηκών, κατασκεύασε καινούργιες το 1834 στην περιοχή του Νεωρείου, που σήμερα λέγεται Ρωσσικός Ναύσταθμος, στον κόρφο του όρμου, απέναντι από το νησάκι "Δασκαλειό".

Τα κτίρια αυτά χρησιμοποιούνταν για αποθήκευση υλικών και τροφίμων, παρασκευή διπυρίτου άρτου (γαλέτας) και αποθήκευση γαιανθράκων για την τροφοδοσία του Ρωσσικού στόλου που βρισκόταν στην Μεσόγειο.

Ο χώρος παραχωρήθηκε στη Ρωσσική Κυβέρνηση από την τότε Δημογεροντία του Πόρου, σε ένδειξη ευχαριστίας για την προσφορά του Ρωσσικού Στόλου στην Ελληνική υπόθεση.

Την ιδιοκτησία των αποθηκών και των φούρνων του Ρωσσικού Ναυστάθμου διατήρησαν οι Ρώσοι με την επιτήρηση μισθοδοτούμενου φύλακα μέχρι το έτος 1900, οπότε ο πρεσβευτής της Ελλάδος στην Πετρούπολη Αλ. Τομπάζης, γνωρίζοντας την ερειπωμένη κατάσταση τους έπεισε την Ρωσσική Κυβέρνηση να παραχωρήσει την κυριότητα τους στην Ελληνική Κυβέρνηση. Τελευταίος φύλακας που πληρωνόταν από την Ρωσσική Πρεσβεία αναφέρεται ο Παναγιώτης Σαλωνίτης και μετά τον θάνατο του η γυναίκα του.

Το Ελληνικό Δημόσιο παραχώρησε την περιοχή του Ρωσσικού Ναυστάθμου με τα παλαιά κτίρια αρχικά στον ιδιώτη Ν. Σχιζά και στη συνέχεια έγιναν και άλλες μεταβιβάσεις από ιδιώτη σε ιδιώτη.

Τελικά, το 1989, με απόφαση του Υπουργείου Πολιτισμού, τα κτίρια αυτά του Ρωσσικού Ναυστάθμου χαρακτηρίστηκαν ως ιστορικά και διατηρητέα μνημεία και ορίστηκε ζώνη προστασίας 100 μέτρων γύρω από το περίγραμμα των κτιρίων.

Σήμερα η παραλία του Ρωσσικού Ναυστάθμου έχει καθαρή άμμο και θάλασσα κατάλληλη για μπάνιο, ενώ στην θαλάσσια περιοχή του κόλπου ελλιμενίζονται το καλοκαίρι πολλά κότερα.

Τα βράδια η περιοχή χρησιμοποιείται πολλές φορές για συναυλίες και άλλες εκδηλώσεις.

Ο Ρωσσικός Ναύσταθμος σήμερα είναι συγκρότημα πέτρινων ημιερειπωμένων κτιρίων.

Το κυρίως κτίριο, που δεσπόζει πάνω στην παραλία, αποτελείται από τρεις στενομέτωπους, ορθογωνικής κάτοψης χώρους τοποθετημένους στην σειρά, που στεγάζονται με ισάριθμους μεγάλους θόλους.

Η όψη τους προς την παραλία είναι σχεδόν διώροφη και χωρίζεται σε δύο ζώνες, με μια οριζόντια διακοσμητική ταινία από λείο σοβά.

Οι θόλοι κρύβονται με ψηλό στηθαίο που κοσμείται με οριζόντια μαρμάρινη ταινία με γραμμικές κάθετες ραβδώσεις. Τα ανοίγματα τοποθετούνται αξονικά και επαναλαμβάνονται ρυθμικά, ίδια για κάθε θόλο και έχουν γραμμικό πέτρινο υπέρθυρο με διακοσμητικό κλειδί.

Στο εσωτερικό οι θόλοι έχουν κατεδαφιστεί και διακρίνονται μόνο τα ίχνη τους πάνω στους τοίχους.

Πίσω από το κυρίως κτίριο υπάρχει ένα δεύτερο συγκρότημα αποθηκών που βλέπουν σε κεντρική είσοδο, προβάλλουν τα ημικυκλικά τύμπανα τους στην κύρια όψη. Η βάση τους υπογραμμίζεται με γείσο από σχιστόπλακες.